سومین کارگاه تخصصی قرآنی دانشگاه پیام نور استان تهران با عنوان " ترجمه قرآن کریم، بایدها و نبایدها " در غرفه دانشگاه پیام نور برگزار شد.
در این کارگاه که با حضور دانشجویان علوم قرآنی و علاقمندان به معارف قرآن کریم برگزار شد، دکتر محمد حسن تقیه، مترجم قرآن کریم و عضو علمی دانشگاه پیام نور استان تهران ضمن نقد و بررسی تطبیقی برخی از ترجمه های قرآن کریم، از بایدها و نبایدهای ترجمه قرآن سخن گفت و اظهار داشت: بی دقتی در بیشتر ترجمه های قرآن کریم موجب شده که علاوه بر ایجاد انحراف در معنا، به دلیل نامانوس بودن با زبان امروز، موجب دور شدن افراد، بویژه جوانان از قرآن کریم شود و از مشکلات ترجمه‌‌های قرآن این است که با مخاطب ارتباط برقرار نمی‌کند.
وی درباره کلمه ترجمه گفت: ترجمه سه معنای مهم دارد.یکی به معنای انتقال زبانی است. دوم بیوگرافی است. مثل ترجمة حافظ که معنایش زندگینامه می‌شود و سوم هم به معنای تفسیر است. وقتی می‌گوییم ترجمه قرآن باید بگوییم تفسیر قرآن. یعنی قرآن ترجمه لفظی نمی‌شود،باید ترجمه معنایی شود و امانتدار معنا باید بود نه لفظ. اما بیشتر امانتدار لفظ بوده‌اند و مترجمان به دلیل وحیانی بودن قرآن، وسواس داشته‌اند که کلمه جا به جا نشود و همین مشکلات زیادی به وجود آورده است. حتی بعضی از مترجمان به دلیل عدم تسلط و تخصص، در ترجمه کلمه هم، راه را به خطا رفته اند و حتی کلمات را هم به غلط ترجمه کرده اند.
دکتر تقیه، درباره نامانوس بودن برخی از ترجمه ها گفت: مشکل دیگر این است که در بیشتر ترجمه‌ها، مترجمان، قرآن را از متن اصلی بیشتر ترجمه کرده‌اند. چون واژه در ذهن ندارند و تنها کاری که می کنند این است که با کلمه‌های محدود خود جمله‌های طولانی می‌سازند که مبهم است و حتی بعضی مترجمان علاوه بر طولانی کردن ترجمه و مبهم کردن معنا، ترکیباتی ساخته اند که از نظر ادبیات فارسی غلط است.
وی با اشاره به معانی متعدد کلمات گفت: در قرآن داریم یدالله فوق ایدیهم. چرا ترجمه می‌کنند دست خدا بالاتر از دست‌های دیگر است؟ ید نشانه قدرت است. ما داریم قرآن را ترجمه می‌کنیم.باید معنا درست و دقیق باشد. در آیه یدالله فوق ایدیهم، ید، قدرت است نه دست. باید بگویید خدا بالاترین قدرت و توان را دارد. مثال دیگر، الساعه در آیه یوم تقوم الساعة . در دعای فرج هم آمده الساعه الساعة. من همه جا دیدم ترجمه کرده‌اند همین ساعت. در حالی که در عربی، ساعت یعنی لحظه یعنی آن. وقتی می‌گویم در ترجمه قرآن جنایت شده چون در ترجمه این آیه آمده قیامت یک ساعت تاخیر ندارد. در صورتی که ساعت پیش من و شما 3600 ثانیه است. ولی منظور قرآن یک لحظه و یک آن است. اینها خیلی با هم فرق دارد. خیلی از آیات چنین است از ابتدا تا انتها. من می‌توانم از سوره آیه به آیه بحث کنم و مثال بیاورم .
دکتر تقیه، با بیان این نکته که هر لغت در هر جایگاه، بار معنایی خاص خودش را دارد افزود: شما واژه‌های فرهنگ لغت را نگاه کنید. هر کلمه حداقل ده معنا دارد اما مترجم باید بین ده معنا یکی را انتخاب کند. مثلا کلمه جاهل، هم نادانی معنی شده هم سرکشی. آن وقت ما در قرآن باید نادان ترجمه کنیم؟ اتفاقا عصر جاهلی از نظر فرهنگی متفاوت از چیزی است که ما با جهل مترادف می‌دانیم و اعراب آن زمان در نوع خودشان مترقی بودند! دانسینگ داشته اند! مردمانی اهل شعر و شاعری بوده اند و نخیگان ادبی داشته اند. از سوی دیگر کلمه اسلام یعنی پذیرفتن. جاهلی دربرابر اسلام قرار می‌گیرد. جاهلی یعنی سرکشی. عصر جاهلی یعنی دوره سرکشی. حالا هی در ترجمه بنویسند نادانی. آنها نادان نبودند از دانایی سرکش شده بودند.
عضو علمی دانشگاه پیام نور گفت: در ترجمه قرآن باید به سه ویژگی توجه کرد. کسی که می خواهد قرآن را ترجمه کند، باید تخصص زبانی داشته باشد. کسی می‌تواند قرآن را ترجمه کند که به مکالمه عربی مسلط باشد. کاملا به دنیای روز در زبان عربی تخصص داشته باشد چون معنای لغات و کاربرد آن ها در طول تاریخ تغییر کرده است. نکته مهم زبان امروز است تا بتواند با نسل امروز ارتباط برقرار کند. دو ویژگی دیگر، موضوع و حرفه است. یعنی حرفه‌اش هم ترجمه باشد و به موضوع هم مسلط باشد. علم ترجمه زیر مجموعه زبان شناسی است. مثالی می‌زنم. ما در قرآن حروفی داریم به اسم حروف تاکید که حتما باید بیاید. مثال ساده‌اش این است «ان الله غفور رحیم». مترجم ترجمه می‌کند خدا بخشنده است. خدا «ان» را برای چه آورده است؟ آورده که ما ترجمه‌اش نکنیم؟ شما بیشتر ترجمه‌ها را ببینید متاسفانه همین نکته ریز را رعایت نکرده اند. شاید «اِنّ و اَنّ» بیش از هزار بار در قرآن آمده باشد ولی ترجمه‌اش نکرده‌اند. ولی این تاکید است. این باید با قید تاکید فارسی ترجمه شود. مثال خیلی ساده‌اش را می‌گویم. قل هو الله احد. بیارید ببینید چه ترجمه کرده‌اند. معنای این آیه این نیست. سوال این است که چرا کلمه «هو» در این آیه آمده است. گفتم مشکل ما این است که مترجم، صرف و نحو را علمی و آکادمی بلد نیست. عربی تنها زبانی که دستور زبانش روی ترجمه به شدت اثر می‌گذارد. در اینجا «هو» را او ترجمه کرده اند در صورتی که هو ضمیر شان است. یعنی پیامبر بگو موضوع مهم یگانگی خداوند است. وقتی کسانی که ترجمه می کنند، زبان شناسی نمی‌دانند این همه مشکل ایجاد می‌شود.
دکتر تقیه درباره موضوع تحریف کتاب های آسمانی گفت: قرآن هرگز تحریف نشده است. اما مترجمان با ترجمه غلط ، در معنای قرآن تحریف ایجاد کرده اند.
گفتنی است، ترجمه علمی و آکادمی قرآن کریم توسط دکتر محمد حسن تقیه عضو علمی دانشگاه پیام نور استان تهران در بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در غرفه دانشگاه پیام نور در بخش دانشگاهی در اختیار منتقدان و اهل فن است و انشاا... در آینده نزدیک چاپ و در اختیار تشنگان معارف قرآنی قرار خواهد گرفت.